Regelmatig krijg ik de vraag ‘wat doe je nou eigenlijk als sportpsycholoog?’. Meestal antwoord ik dan dat ik sporters help om in allerlei situaties en onder allerlei omstandigheden optimaal te presteren. Vaak wordt dan meteen gedacht aan presteren onder druk in wedstrijden, maar het kan ook gaan om hoe je je als sporter optimaal kunt ontwikkelen in trainingen, of hoe je het herstelproces na een blessure kunt bevorderen.
Samenwerking fysio’s
Wat betreft dat laatste heb ik sinds een klein jaar een mooie samenwerking met Fysiotherapie Utrecht Oost. De fysiotherapeuten van deze praktijk behandelen veel geblesseerde (top)sporters, van wie een aanzienlijk deel een operatie heeft ondergaan. Meestal volgt na zo’n operatie een langdurig en zwaar traject, zowel fysiek als mentaal.
Met onze samenwerking helpen we de sporters deze periode niet alleen fysiek, maar ook mentaal goed door te komen. Of eigenlijk beter gezegd: we reiken ze een aantal mentale vaardigheden aan, die ze helpen om optimaler te revalideren. Want met je ‘mind’ kan je het herstel van een blessure positief beïnvloeden. Met tot gevolg: een groter gevoel van controle, minder pijn en minder angst om weer te gaan sporten.
Toen ik zelf nog basketbalde heb ik meerdere blessures gehad aan mijn enkel en aan mijn knieën. Ik had wel in de gaten dat deze blessures niet veel goeds deed voor mijn humeur. Had ik ook maar geweten dat mijn humeur van invloed was op de pijn en mijn herstel, dan had ik echt een aantal dingen anders gedaan. Maar dit leerde ik helaas pas later.
Frustratie en stress
Een blessure leidt vaak tot spanning in het lichaam (gespannen spieren of ander gebruik van spieren) en in het hoofd (frustratie, stress). Terwijl we weten dat het herstel sneller verloopt, en sporters minder pijn ervaren, naarmate het lichaam meer ontspannen is.
Processen van spanning en ontspanning worden geregeld door het autonome zenuwstelsel. Wanneer er gevaar dreigt (of wanneer je de trein dreigt te missen, een presentatie moet houden, een belangrijke penalty moet nemen) word je sympathische systeem geactiveerd. Dit betekent dat alles in je lijf in gang wordt gezet om snel en effectief te kunnen reageren. Je merkt dat bijvoorbeeld door een hogere hartslag, zweterige handen en meer focus. Zodra het ‘gevaar’ geweken is, schakelt het parasympatische systeem in. Dit zorgt ervoor dat het lichaam tot rust komt, een belangrijke basis voor herstel.
Waarom een blessure zo vermoeiend is
Wanneer sporters geblesseerd zijn, staat hun sympathische systeem, vaak zonder dat ze het in de gaten hebben, langdurig ‘aan’. Terwijl dit niet nodig is, want er dreigt meestal geen gevaar. Een langdurig geactiveerd sympathisch zenuwstelsel kost onnodig veel energie. Dit leidt tot vermoeidheid en remt bovendien het herstel van de blessure.
Actief herstel bevorderen
Deze kennis vormt de basis voor mijn samenwerking met Fysiotherapie Utrecht Oost. We leggen de geblesseerde sporters de werking van het autonome zenuwstelsel uit en leren ze vaardigheden die ze kunnen inzetten hun parasympatische systeem bewust te activeren (ontspannen). Hiernaast leren we ze, middels visualisatieoefeningen, het herstel van de blessure positief te beïnvloeden. Bijvoorbeeld door ze het herstelproces in het geblesseerde lichaamsdeel in hun hoofd te verbeelden. Geloof het of niet, onderzoek heeft laten zien dat dit het herstel bevordert.
Persoonlijk vind ik het heel mooi om te zien hoe sporters zich realiseren dat ze zelf -los van het uitvoeren van de kracht- en stabiliteitsoefeningen- een actieve rol kunnen pakken in het herstel van hun blessure. Ze hebben namelijk vaak het idee dat alles hen maar overkomt, en dat ze voortdurend aan het wachten en rusten zijn (tussen de fysieke oefeningen in). Deze mentale vaardigheden bieden hen de gelegenheid ook te trainen op de momenten waarop ze fysiek rust moeten pakken. Hierdoor ervaren ze meer controle over het hele revalidatieproces.
Meer weten? https://fysiopraktijk.nl/sportpsychologie/